შოთა ჩანტლაძე

  

აქ ერთ დროს... 

 

აქ ერთ დროს რეკავდნენ ზარები თამამი

და თითქოს დიდებას ამბობდნენ ღმერთების,

აქ ერთ დროს ილოცდნენ წმინდანი მამანი

და ბოლოს დასტოვეს მონასტრის კედლები.

 

და ბოლოს დასტოვეს მონასტრის არენი —

სიკვდილის ჟამმა თუ დარეკა,

ქარსა და ქვიშაზე უმიზნოდ ნარენი,

ქარმა და ქვიშამვე წალეკა.

 

დაინგრა მონასტრის ზეცა და გუმბათი,

დაინგრა კარები აღსავლის, 

დადუმდნენ ზარები და დუმილს უმატეს

და ხმა არ ისმოდა არსაით.

 

წავიდა წვიმა, და მოვიდნენ ქარები,

წვიმები, ქარები მეასედ, 

ციოდა მარიამს და დედის მკლავებში

ციოდა პატარა იესოს. 

 

1951

 

 

 შოთა ჩანტლაძე

 

არა, არ მინდა სახელი და დიდება! არა, არ მინდა დაფნის გვირგვინები! არა, არ მინდა დაიწეროს ტომები იმის შესახებ, თუ როგორ ვწერდი ტომებს! არ მინდა და იწეროს ჩემზე ვრცელი ბიოგრაფია! არა, არ მინდა სახელი და დიდება! მე მინდა სქოლიო! სქოლიო… რა თბილია იგი. სქოლიო… რა სასიამოდ უღიტინებს იგი ჩემს გულს. სქოლიო… როგორ გავს იგი ჩემს ოთახს (ზამთარში). სქოლიო… როგორ გავს იგი სამარეს.

მახსოვს, ჯერ კიდევ პატარა ბავშვი, რა სიძულვილით ვკითხულობდი სასწავლო წიგნებს და როგორ მიხაროდა, როდესაც სიტყვის ბოლოში შევნიშნავდი სქოლიოს ნიშანს, რა სიამოვნებით ჩავიკითხავდი სქოლიოს. რა სიამოვნებით გადავიკითხავდი ხელმეორედ. ყოველთვის მეგონა, რომ სქოლიოში უფრო მნიშვნელოვანი ამბები ეწერა, ვიდრე ზევით. მე მიყვარდა სქოლიო ალბათ იმიტომაც, რომ მისი წაკითხვა სავალდებულოდ არ ითვლებოდა. მე ზოგჯერ არ ვიცოდი გაკვეთილი. მე ყოველთვის ვიცოდი სქოლიო.

ახ, რა კარგია სქოლიო! ზევით სიბრძნე და სიმძიმე. ზევით შფოთიმრავალმნიშვნელოვანი. ხოლო სქოლიოში სითბო და სიმყუდროვე, როგორც სამარეში და ოდნავ შიში, ვაითუ ჩამოინგრეს სქოლიოს ჭერი და თავზე დაგაწვეს მთელი ის ცოცხალი და შფოთიანი ამბები, რომელიც სქოლიოში მყოფს არაფრად მიგაჩნია. ახ, რა კარგია სქოლიო! როდესაც მოვკვდები, ჩემს ცხედარს ჩაასვენებენ სქოლიოს მაგვარ სამარეში და ჩემს სახელს კი – სამარის მაგვარ სქოლიოში.

საუკუნეები მიედინებიან ნელა და მდორედ იქ, სადაც მთავრდება დრო. წლები მიდიან აჩქარებული ნაბიჯებით საუკუნისაკენ. დღეები და ღამეები გარბიან თავქუდმოგლეჯილნი წლებისაკენ. საათები მიფრინავენ დღეებისა და ღამეებისაკენ. წუთები გადადიან ყირამალა. წამები შემსხდარან სიცილზე და არ ჩანან. გრიალებენ მსოფლიო ამბები. გრიალებენ სახლები და საქმენი დიდთა ადამიანთა. კათედრები დაღლილან და დოცენტები დაძაბულან. ეძებენ ახალს. ერთმა მათგანმა „მიაგნო“ კიდეც. თვალები მიაბჯინა სქოლიოს და ამოიკითხა: შ. ჩანტლაძე. ამოიტანა მივიწყებული გვარი სქოლიოდან. ეს ისე მოხდა, როგორც პერსონალური პენსიონერი ამოიტანს ხოლმე სარდაფიდან შენახულ შეშას, როდესაც პირველი თოვლი ედება ქალაქს. პატარა ბავშვივით აუტატია ხელში შეშა, თვალები გაფართოვებია. ყურებიანი ქუდი გვერდზე მოქცევია და მას სიყვარულით გადმოყურებენ ფანჯრიდან გადმოკიდებული მსუქანი ცოლი და ღორის ბარკალი. ასე ამოაქვს ახალგაზრდა დოცენტს – კათედრის იმედს – შ. ჩანტლაძე სქოლიოდან. შენ არ გინდა ამოსვლა სქოლიოდან. შენ გინდა იყვირო, რომ ახალგაზრდა დოცენტი – კათედრის იმედი – სტყუის შენ გინდა იყვირო, მაგრამ არ ძალგიძს დოცენტი გრძნობს შენს აღშფოთებას და ეღიმება. რამდენიმე წუთიც და, დოცენტს ერთხმად ანიჭებენ დოქტორის ხარისხს. შენ ისევ ჩაესვენები სქოლიოში, შენს სამარეში და უფრო მძაფრად იგრძნობ და გაიფიქრებ: – ახ, რა კარგია სქოლიო!

ო, რა სიამოვნებით შევირხევი სამარეში, როდესაც პატარა და ზარმაცი ბავშვი ჭკვიანი თვალებით გადაიკითხავს დიდი ადამიანის ბიოგრაფიას, სადაც შეიძლება ასე ეწეროს: – დიდი მწერალი გ. თუხარელი 19… წელს შეხვდა ერთ მწერალს. ისაუბრა მასთან და მასზე გავლენა მოახდინა. მერე იგივე ბავშვი თვალებს ჩააპარებს სქოლიოსაკენ და ამოიკითხავს: – ,,აქ ლაპარაკია ნაკლებად ცნობილ ქართველ მწერალ შ. ჩანტლაძეზე. ცხოვრობდა და მოღვაწეობდა მე-20 ს-ში. 1982 წელს მოკლეს პარიზში. იგი მოკლა ქალმა, რომელთანაც მას რაღაც საიდუმლო ურთიერთობა ჰქონდა. ეს მკვლელობა საერთოდ სიბნელითაა მოცული.“ მე ეხლა ვხედავ იმ ბავშვის ფართოდ გახელილ თვალებს. იდუმალებითა და ცნობისმოყვარეობით აღვსილს. მე ვხედავ, თუ როგორ გადადო ბავშვმა სკოლის სახელმძღვანელო, თუ როგორ ჩაიცვა გახუნებული პალტო, როგორ წამოკრა ფეხი პატ არა ძმის სათამაშო ცხენს და წააქცია იგი ისე, რომ არც ერთი ეს მას არ დაუნახავს და არ უგვრძნია, თუ როგორ გამოვიდა იგი ოთახიდან, როგორ გადაურბინა შავმა კატამ და როგორ ვერ შეამჩნია ნაცნობის სალამი, როგორ გადაჭრა აკრძალულ ადგილას ქუჩა და როგორ არ დააჯარიმა მილიციელმა, როდესაც მისი ჩაფიქრება შეამჩნია, შევიდა ბიბლიოთეკაში და როგორ გადასინჯა კატალოგი და გამოიტანა შ. ჩანტლაძის რომანი ,,ბერლინის პროსპექტი და პარიზის შესახვევი“, როგორი ინტერესით შეუდგა მის კითხვას ისე, რომ ვერც კი შეამჩნია თუ როგორ დაფარა ნიდაყვით გაზეთის ის ადგილი, სადაც ახალგაზრდა დოცენტის, კათედრის იმედის, ნეკროლოგი იყო მოთავსებული სურათითურთ თუ როგორ გამოაცალეს გაზეთი ნიდაყვიდან.

ახ, რა კარგია სქოლიო! მაგრამ ვინ მაღირსებს მე მას. მე მექნება სახელი და დიდება! მე მომიძღვნიან დაფნის გვირგვინებს. დაიწერება ტომები იმის შესახებ, თუ როგორ ვწერდი ტომებს. დაიწერება ჩემზე ვრცელი ბიოგრაფია. ახ, რა კარგია სქოლიო! მაგრამ ვინ მაღირსებს მე მას.

 

 

 

შეჩერდით, ისრებო საათის,

ისმინეთ ღაღადი ჩვენი:

გაფრინდით, გაფრინდით, გაფრინდით!

ძვირფასო საათის ისრებო!

თქვენ ჭეშმარიტად სადაც გიღამდებათ;

იქ გითენდებათ.

ცხოვრება მიდის ნელა,

როგორც საათის ისრები.

შ. ჩ.

მე დილით ვიღვიძებ და გამოვდივარ ქუჩაში. დილით, სულში მოწყენაა და ჯიბეში არ არის სიგარეტი და მივემართები სრულიად უმიზნოდ, რადგან ერთადერთი გამაჩნია მიზანი: სასიამოვნოდ დავიღალო, რათა დავიძინო სასიამოვნოდ და ყოველ დილიდან ყოველ ღამემდე მე არ მასვენებს მიზანი იგი.

ბაღი უნივერსიტეტის. ლექციებიდან გამოქცეული ვაჟები და ქალიშვილები. მზე, სიცილი და მხიარულება. ვიწყებ ლაპარაკს, მისმენენ და ეწევიან პაპიროსს და ტვინი ეწამლებათ ლაპარაკით, როგორც ფილტვები ნიკოტინით. ამასობაში მოაწია ჟამმა სადილობისამ. ვაშა და დიდება ამ ვაჟებს და ამ ქალიშვილებს! მივდივარ სახლში. სადილი მზად არის, არ მშია სრულიად, მაგრამ სადილს დრო გაჰყავს ერთობ და საქმეც. ვსადილობ…. დრო გადის მცირე. გათავდა სადილი, გათავდა საქმე. დედა მეუბნება, რომ ვარ უსაქმური, მე ვეკამათები. ესეც საქმეა თუ არა! ამასობაში საღამოვდება. გამოვდივარ ქუჩაში და მივემართები რუსთაველის პროსპექტისაკენ. არავითარი სიახლე. იგივე სახლები, იგივე ფანჯრებით. პროსპექტზე ნაცნობი უამრავი, არც ერთი ამხანაგი. ბოლოს და ბოლოს მხვდება ამხანაგი რამოდენიმე და იწყება ლაპარაკი ექვსსათიანი. მშვიდობიანი იწყება ლაპარაკი, რომელიც თანდათან გადადის ჩხუბში, რადგანაც ჩხუბი უფრო ხანგრძლივია, ვიდრე სიყვარული, მე კი მსურს გაყვანა დროის. ჩვენ ვჩხუბობთ დიდხანს და თან ნერვიულად შევყურებთ საათს ქუჩაში დაყუდებულს. საათის ისრებს უნდათ, რომ ირბინონ, ისინი გვითანაგრძნობენ ჩვენ, ხოლო დრო, მტერი ჩვენი, ეზიდება მათ უკან.

– გაგვიშვი ხელი! – ჩივიან ისრები საათის.

– გაუშვი ხელი! – ვექომაგებით საათის ისრებს.

მაგრამ დრო ყრუა და მორჩილი თავისი თავის.

ძვირფასო საათის ისრებო! ვიცი იტანჯებით თქვენც, თქვენც გინდათ ჩვენსავით გაყვანა დროის, თქვენც გინდათ დაიღალოთ სიაამოვნებით, რათა დაიძინოთ სიამოვნებით. თქვენი ცხოვრებაც ერთფეროვანია ისე, ვით ჩვენი, თქვენც არეს გარს უვლით ისე, ვით ჩვენ, თქვენც გინდათ შეხვედრა ერთმანეთთან და ხვდებით ერთმანეთთს ისე, ვით ჩვენ, თქვენ დღე-ღამეში 24-ჯერ ხვდებით ერთმანეთს. თქვენც ესაუბრებით ერთმანეთს ჩვენსავით, მაგრამ თქვენი საუბარი არ არის 6 საათიანი. თქვენ ხვდებით ერთმანეთს და არ უჩერდებით. სევდით ჩაუვლით გვერდით ერთმანეთს. გადაუგდებთ ერთმანეთს სიტყვას რამდენიმეს და შემდეგ ესაუბრებით საკუთარს თავს და დროის მორჩილნი, უსაყვედურებთ დროს.

დიდო ისარო! შენი ვალია იარო სწრაფად, თავზე გადაუქროლო პატარა ისარს, პატარა, ისარი მოგდევს და ვერ გეწევა და გევედრება შეჩერდე, დაუცადო, მაგრამ შენ არ უცდი. სამაგიეროდ, ადამიანები ეყრდნობიან პატარა ისარს.

…და ხდება ასეც, თქვენ აგერევათ ნაბიჯი თქვენი და ამოვარდებით ჩვეული ფერხულიდან. მაშინ თქვენ აღარ ხართ სხვისთვის, მაშინ თქვენ აღარ ხართ სანდო, მხოლოდ დაბნეული მოგენდობათ ადამიანი და თქვენდაუნებურად აცდუნებთ მას. თქვენ წუხართ მაშინ, თქვენ დარდობთ მაშინ, თქვენ გინდათ უთხრათ იმ ადამიანს, რომ ნუ მოგენდობათ, როგორმე. თქვენ გინდა უთხრათ, მაგრამ არ ძალგიძთ, ხოლო თქვენს უკან, მექანიზმში უფაქიზესში, დროის ეშმაა მიმალული და ჩახლართული, და ეშმა იგი იცინის ადამიანებზე, იცინის სიცილით ცივით და ჩახლართულით.

დაღამდა. ვბრუნდები სახლში. ვბრუნდები სახლში დაღლილი და დაცლილი. მეთოთხმეტეჯერ უთანაბრდება დიდი ისარი პატარა ისარს. ვუყურებ ისრებს და მებადება აზრი: არის ადამიანი მაღალი და არის ადამიანი დაბალი, არის ადამიანი სწრაფმავალი და არის ადამიანი ნელი, ისევე, როგორც საათის ისრები, მაგრამ ყველა მაღალი სწრაფად არ დადის და ყველა დაბალი ნელა.

ე.ი. დედამიწა არის ვეებერთელა საათი, რომელიც შესდგება უამრავი ისრებისაგან, რომლებიც არ მოძრაობენ თანაბრად.

ე.ი. დედემიწა არის დიდი, გაფუჭებული საათი.

1957 წ. 19 ნოემბერი.

 

 

 

მანიფესტი

 

ბატონებო და ქალბატონებო,

ეს გახლავთ ჩვენი უკანასკნელი სიტყვა,

ჩვენი პირველი და უკანასკნელი სიტყვა გახლავთ ეს:

პოეტები დაეშვნენ ოლიმპოდან.

 

იმათთვის, ვინაც წინ მიგვიძღვოდა ჩვენ,

პოეზია გახლდათ ფუფუნება;

ჩვენთვის კი იგი — პური და წყალია

და წარმოუდგენელია ცხოვრება უმისოდ.

 

პატივისცემით უნდა მოგახსენოთ  -    

წინაპრებისგან განსხვავებით  -

ჩვენ მიგვაჩნია:

ალქიმიკოსი როდია პოეტი,

იგიც სხვასავით ადამიანია,

იგი კალატოზია სახლის მშენებელი,

იგია მშენებელი, რომელიც კედელში 

ფართო კარებს და ფანჯარას ჰკვეთს.

 

ჩვენ ერთმანეთში ვლაპარაკობთ 

ჩვენი დღეების უბრალო ენაზე,

კაბალისტიკის არ გვწამს არაფერი.

და კიდევ ერთი:

დედამიწაზე იმისათვის არსებობს პოეტი,

რათა ხე მრუდედ არ ამოიზარდოს აროდეს.

 

ჩვენ ამით მოგმართავთ თქვენ

და ვდგებით გზაზე

პოეტ -დემიურგის,

იაფი პოეტის,

წიგნთსაცავის ვირთხას რომ გავს.

პატივისცემით მოგახსენებთ —

ყველა ეს ვაჟბატონი

უნდა გასამართლდეს,

რამეთუ აგებენ ჰაეროვან კოშკებს 

და უმოწყალოდ ფლანგავენ სივრცესა და დროს.

უძღვნიან სონეტებს მთვარეს,

სიტყვებს აწყობენ ალალბედზე,

იცავენ პარიზის უკანასკნელ მოდას,

ხოლო ჩვენებურად კი ასე არ არის:

აზრი იბადება არა ბაგეებზე,

არამედ გულისგულში იბადება აზრი.

 

გადაჭრით უარვყოფთ —

მზის სათვალეების პოეზიას,

პლაშჩის და ხანჯლის, 

ფრთიანი შლიაპის პოეზიას.

სამაგიეროდ, გთავაზობთ —

ნათელი თვალის პოეზიას,

გაშიშვლებული სულის,

შიშველი თავის პოეზიას.

არ გვწამს არაფერი ალის და ფერიების.

პოეზია არის ასული,

ერთი იღლია მწიფე თავთავებით

ანდა პოეზია საერთოდ არ არის.

 

სად არიან ისინი, ვინც წინ მიდიოდნენ,

ჩვენი კეთილი და უახლოესი წინაპრები...

მე ვიცი ერთი:

მათგან მხოლოდ ცოტანი აღწევდნენ

ხალხის გულამდე

და ცხოვრობენ ამ გულში.

სხვები კი მუდამ, როცა კი შეეძლოთ,

გამოდიოდნენ სიტყვით და საქმით

პოეზიის არსის წინააღმდეგ...

 

მით უფრო მწარეა აღიარება,

რომ მათი პოეზია — კატასტროფაა, 

ზეიმი მეორეხარისხოვანი სიურრეალიზმის,

დეკადენტობა მესამე ხარისხის,

ნაპირზე,ზღვისაგან, მოგდებული ძველი ფიცრები.

 

ზედსართავი ლექსები,

ცხვირისა და ხორხის პოეზია,

თვითნებური,

წიგნებიდან გადმოწერილი,

რომლის საფუძველში ძევს სიტყვის რევოლუცია.

თუმცა, პირობის თანახმად,

იგი უნდა დადგეს

გრძნობისა და იდეის რევოლუციის საფუძველზე.

ნახევარდუჟინი რჩეულების მოჯადოებული წრე:

აბსოლიტურად თავისუფალი სიტყვა!

და დღეს ჩვენ ვიკითხავთ გაოცებით:

რისთვის იწერებოდა ყოველივე ეს?

იმისთვის, რომ დაეშინებინათ წვრილი ბურჟუაზია?

რა ტყუილა დაკარგულა დრო!

ბურჟუა რეაგირებს მხოლოდ მაშინ,

როდესაც საქმე ეხება საჭმლის მონელებას.

შეეცადეთ შეაწუხოთ იგი ლექსებით!

ასეთია ვითარება:

სანამ ისინი აფუძნებდნენ

შებინდების პოეზიას,

ღამის პოეზიას,

ჩვენ ვიცავდით

განთიადის ლექსებს,

ცისკრის პოეზიას.

პოეზიის სინათლე უნდა უნათებდეს

ყველას დედამიწაზე,

ყველგან დედამიწაზე,

ყველამდე აღწევდეს. . . 

 

1951

 

 

 

 

 

სხეულის აგონია_მიზეზი მოკვდინების

(სიმფონია მედიცინური)

 

სხეული — ძვალწვრილი,

სხეულში — არწივი,

თითები — ყანწივით,

წარბები — ამწევი

შუბლისა მაღლა,

სახეზე — დაღლა,

ბეჭებში — წახრა.

ბეჭები — თითქოს მკერდიდან სითბოს არგაშვება,

ბეჭები — სიცივე თუ სითბოს არშეშვება გარედან.

ფერი? — ყვითელი. არა! მოყვითალო! არა!

ფერი? — რომ ვერ იტყვი, ისეთი.

 

შუბლის შუაზე — ძარღვი დაკლაკნილი,

ძარღვი — დაუდევარ ყალმის ხეტიალი,

მუხლის თავებზე: ძარღვები თითქო მდინარეები,

რომლებიც ლახავენ მთას გადაულახველს,

მერე ეშვებიან დაბლა ჩანჩქერებად.

ძარღვები — სხეულზე ირგვლივ გაფანტულნი.

ყველა მჩინარე და ყველა ავადმყოფი,

ყველა გამოსული სააშკარაოზე.

 

ძარღვები — მდინარეები, ძარღვები — გველები,

ძარღვები — თოკები,

რომელთაც სწყურიათ სხეულის დაოკება.

სხეულის შეკავებას ცდილობენ ძარღვები, 

თითქო ეშინიათ სხეულის დარღვევის.

ხელები ებრძვიან ერთმანეთს ხმაურით,

მარჯვენა — მარცხენას, — მარცხენა — მარჯვენას,

მარჯვენა — მარჯვენას, — მარცხენა — მარცხენას,

მარჯვენაც იმარჯვებს, მარცხენაც იმარჯვებს,

მარჯვენაც მარცხდება, მარცხენაც მარცხდება,

მარჯვენაც არ ცხრება, არ ცხრება მარცხენაც.

 

თვალები, წარბები, ისე, ვით ხელები,

ერთმანეთს ებრძვიან სასტიკ გახელებით.

 

ლეწავენ, ანგრევენ, შანთავენ და კლავენ 

საკუთარ თავსა და ერთმანეთს...

და არის შეკითხვა: ვინ არს დამნაშავე?

და არის პასუხი: სისხლია, ღმერთმანი,

 — ძირს სისხლი ბოროტი!..

 

არის შეჯახება სისხლის ატომების

და სისხლს კი ძარღვების უნდა დატოვება.

ძარღვნი დაძაგრულან, ვითარცა ძეხვები,

ძარღვნი დაძაგრულან,ვითარცა ბაწრები,

და საქმე ისეა, რომ საკმარისია შეხება, — გაწყდება.

 

და კუჭი, ერთ -ერთი მოთავე ამ თავის,

იცოხნის ... არ იცის რაშია ამბავი.

არავინ აწუხებს და უჭირს რა,

წყნარად იღიმება — ჭირიმე კუჭისა.

 

სხეული ბორგავს და მწარედ იკლაკნება,

არის გამარჯვება, არის დამარცხება

და ბრძოლა არ წყდება და ბრძოლა არ ცხრება.

სხეული ვეღარ უძლებს ასეთ ჯოჯოხეთს

და ძარღვი ტვინისა, ძარღვი სიცოცხლის, ძარღვი მთავარი,

წყდება,

ამით ყველაფერი წყდება,

სიცოცხლე დგება,

სხეული კვდება

და მოსისხარი მტრები ერთმანეთის:

ხელები, ფეხები, თვალები, თითები,

სისხლის ატომები მშვიდდებიან სამუდამოდ.

 

ვაი, შენ! უბედურო ადამიანო...

 

1953

 

 

 

 

 

* * * 

 

მე თქვენ გიყურებთ და თვალები ჩემნი დნებიან.

თვალები ჩემნი გარს ევლებიან შენი სხეულის ნაკვთებს 

იდუმალს და აღტაცება პირზე ღიმილს გააჩენს ელვად.

მე გარს ვევლები ჩემი თვალებით შენი სხეულის ყოველ ნაწილს

და მე არ ძალმიძს არ დავკოცნო ჩემი სიტყვებით:

შუბლი შენი, როგორც ეს ფურცელი მაღალნათელი,

რომელზეც უნდა დაიწეროს შენი სხეულის ქებათა ქება.

დალალნი შენნი, დაბმულნი გრიგალნი, დალალნი შენნი —

ტევრნი უსიერნი, რომელშიც იხლართებიან ჩემი თითები და

კანკალებენ, როგორც ბალღები დაბნეულნი უსიერ ტყეში.

წარბები შენნი — ხიდნი შავნი, შავად გადასალტულნი,

რომლებიც ინგრევიან, ოდეს აბორგდება სისხლი შენი

რისხვით მოცული.

თვალები შენნი — ორნი დანნი ტყუპნი და ტოლნი,

თალხით შემოსილნი, წვიმიან ამინდში სატირალს მავალნი.

ყურები შენნი, რომელთაც ესმით ყველგან და მარად და

ყოველისაგან: — მონა ვარ შენი.

ლოყები შენნი, რომლებიც თრთიან ბაგეთა შეხებით,

როგორც ტბა ანკარა, რომელსაც ეცემა გაზაფხულზე

ყვავილი ატმის.

ბაგენნი შენნი, ბაგეთა უცხონი. ბაგენი შენნი 

ღამის მომლოდინე ნატვრაა ჩემი.

ნიკაპი შენი -სიმორცხვე შენი.

კისერი შენი – ტალღა ატყორცნილი,

მკლავს რომ ენანება დაამსხვრიოს ბროლებად.

მკლავები შენი, რომელზედაც სულს ღაფავს კოცნა.

მკერდი შენი...

იღლია შენი — ჩიტის ბუდე დაცარიელებული,

რომელშიც ჩაფრინდებიან ჩემნი კოცნანი, როგორც ბარტყები.

თითები შენნი — შინაური მტრედები.

მუცელი შენი — ლოდი მარმარილოს, სიპი და გლუვი, 

სხლტებიან ხელები.

 

ფეხები შენნი, ტანს რომ ატარებენ და რომელიც უნდა 

ატარონ თავად,

მთლიანად შენ — შენ...

 

1953

 

 

 

 

 

* * *

 

როდესაც ოთახიდან გარეთ გამოვდივარ ,

ან ოთახში ზურგშექცევით ვდგავარ საგნებთან, 

მაშინ ასე მგონია,

რომ საგნები იღიმებიან.

როცა შევეცდები დავინახო მათი ღიმილი,

ისინი უმალ წყვეტენ ღიმილს.

მათ უყვართ ღიმილი განსაკუთრებით მაშინ,

როცა ხედავენ სევდით მოღიმარ პაპიროსის ბოლს.

განსაკუთრებით უყვართ ღიმილი წიგნებს და კარადებს.

და განსაკუთრებით — წიგნის კარადებს.

 

1956

 

 

 

 

 

* * * 

 

იმ ქუჩაზე,

სადაც მე ვცხოვრობ,

ისე ნელა,

ისე თანდათან

დაანგრიეს ძველი სახლები

და ისე ნელა,

ისე თანდათან 

ააშენეს ახალი, —

მე ძველი სახლები ძლივს მახსენდება.

მე ძლივს მახსენდება

პატარა სახლი.

მე ძლივს მახსენდება

ლამაზი ქალი,

რომელიც იმ სახლში ცხოვრობდა.

ისე თანდათან

დაანგრიეს ძველი სახლები

და ააშენეს ახალი.

 

1956

 

 

 

 

 

* * *    

 

მატარებელი. 

მგზავრები იკავებენ ადგილებს.

მატარებელი იძვრის.

უცნობი მგზავრები იწყებენ საუბარს ერთმანეთში.

საუბრობენ ტკბილად.

მათ შორის თვით ისინიც,

რომლებიც მატარებლის დაძვრამდე

ადგილზე ედავებოდნენ ერთმანეთს.

ვისმენ მათ საუბარს და სხეულში სითბო მივლის.

ვფიქრობ:

— დიახ, შეიძლება ადამიანმა იცხოვროს ადამიანთან

ტკბილად...

რასაკვირველია, მხოლოდ მაშინ,

თუ ქვეყანაზე იქნება ასეთი განწყობა,

როგორიც მატარებელშია,

რომელიც უკვე დაძრულა.

 

1956

 

 

 

 

 

* * *

 

მე ახლა დავდივარ რედაქციაში,    

სადაც კედლების ჰაერია

სადაც ჭერი იატაკზე მაღლაა,

სადაც მაგიდები თავს გრძნობენ ბუნებრივად ,

სადაც კალამი მუდამ მელნიანია ,

სადაც გახსენდება ,რომ მილიციაში გამოცვალე პასპორტი.

სადაც გახსენდება, რომ ამბულატორიაში ამოგიღეს ჭიანი კბილი,

სადაც ისე უკიდებ პაპიროსს,

რომ ვერ ამჩნევ 

ასანთზე წარწერას : “გამარჯვება “.

სადაც რედაქტორი თავს ისე გრძნობს, 

როგორც საკუთარ სახლში 

და ისე გელაპარაკება ,

როგორც ტრამვაის გაჩერებასთან,

როდესაც ტრამვაი უკვე ახლოვდება.

 

1956

 

 

 

 

 

მზე. ჩრდილი. პოეტი. ადამიანი. ღმერთი. ჭეშმარიტება.

 

ბაღში დგას პოეტი.

ბაღშია სკამი.

სკამი ცისფერია. 

სკამი ზის. 

სკამის ნახევარზე — მზე, 

ნახევარზე — ჩრდილი,

მზე:                                      

— მე ვარ ჰაერში ,

მე ვარ დედამიწაზე,

მე ვარ სამყაროში

და ყოველ საგანში ვიმყოფები მე

და ყოველი საგნიდან მიყურებს მე თავი საკუთარი.

ყოველი საგანი სარკეა ჩემი .

მე ვარ ყველგან . 

მე არა ვარ საკუთარ თავში მხოლოდ.

მე ვიყავ ღმერთი.

მე თაყვანს მცემდნენ კაცთა მოდგმანი

მილიარდი წლების გადაღმა.

მე მივეც ნათელი ადამიანის თვალებს

და ადამიანმა იხილა თავი საკუთარი,

მიხილა მე და იხილა ჩემში მზე—

მასა ავარვარებული,

რომლის დაცხრომაც მოსალოდნელია.

მე მიყვარს ქვიშაზე წოლა,

როდესაც ქვიშაზე მზე ანათებს.

მე მიყვარს გაწოლა ზღვის ცისფერ ტალღებზე—

მე მიყვარს სიგრილე.

მე მიყვარს წასვლა და მოსვლა.

მე ისე ვაწყდები სამყაროს კიდურებს,

როგორც ალმოდებული ავაზა აწყდება გალიის კედლებს.

მე ვარ ავაზა ალმოდებული.

მიშველეთ!!! .....

ჩრდილი:   

— მზე არის მიზეზი ჩემი. 

მზის დახრა საგნებზე მიზეზია ჩემი,

და მე ვარ ბნელი მოსასხამი მზის

და მე ვარ ნიშანი მზის.

მე არა ვარ იქ,

სადაც არ არიან საგნები —

აწვდილნი დედამიწიდან.

მე ვარ მზის სიბრალული სიცოცხლის მიმართ.

როდესაც მზე ჩაესვენება,

მე ვარ ღამე

და მთვარე ჩემთვის არ არის მზე. 

პოეტი:

მე ვარ ადამიანი.

მე ვარ ყვავილში მხილველი სიყვარულის 

და სიყვარულში მხილველი ყვავილის.

მე ვარ მეტყველი ყოვლის მაგიერ, —

რაც მდუმარეა.

მე ვარ ღამითმავალი ნათელი სული.

მზე სიყვარულია ჩემი და მთვარე სატრფო.

ადამიანისათვის მე ვარ უცნაური ადამიანი

და ადამოიანი ჩემთვის არის საცნაური ცხოველი.

ადამიანი:

მე ვარ ადამიანი,

მე ვარ ცხოველი.

მე ვარ მეზობელი

და ჩემი მოვალეობაა ცხოვრება სიკვდილამდე.

და ჩემი სურვილია — კარგი ცხოვრება და გვიანი სიკვდილი.

ჩემი სურვილია ვუყურო ყველაფერს, 

რაც ჩემს ირგვლივ გამეფებულა,

და არ ჩავიხედო არცერთ მათგანში,

თუ ეს საგნები არ მაწუხებენ მე.

მაგრამ საგნები მაწუხებენ მე

და მე ვაკეთებ ზოგჯერ ისეთ რამეს,

რაც ღმერთებს ევალებათ

და ღმერთები მსჯიან მე.

ღმერთო, შემინდე!

 ღმერთი:

 — მე ვარ...

ჭეშმარიტება: — შენ ხარ?...

 

1956

 

 

 

 

 

* * *

 

პატარა ძაღლი, კეთილი ძაღლი, ძაღლი უპატრონო დარბის

ქალაქში და დაეძებს პატრონს.

მან ერთხელ შენიშნა თავისი პატრონი, რომელიც გამოვიდა

გასტრონომიდან, ძეხვით დატვირთული.

ძაღლი აედევნა. არ იცნო პატრონმა. ძაღლს გული აუჩუყდა

და თვალები ცრემლმა დანამა.

კეთილო კაცო! შეიფარე პატარა ძაღლი, კეთილი ძაღლი,

ძაღლი უპატრონო.

იგი გპირდებათ, რომ იქნება თქვენი ერთგული.

 

1956

 

 

 

 

 

* * * 

 

მოვიდა ღამე. 

და მან გულმოდგინედ,

ნელა და დინჯად,

გადაწია სხივები მზის,

როგორც ტოტები გაუვალ ტყეში.

მზემ თავისი სხივები მიუშვირა საკუთარ სხეულს

და ტანში შეიტანა.

მერე მზე გაგორდა ზეცის კალთაზე მთვარედ.

მერე იარა მთვარემ,

იარა ფეხით და გათენებამდე მივიდა იქ.

ეძინა ღამეს მაგარი ძილით,

ნამთვრალევს,

ბებერს.

და რა იგრძნო განთიადის მოახლოება,

შეინძრა,

შეიშმუშნა

და გადაბრუნდა მეორე გვერდზე.

სახე შეაქცია დედამიწას.

მთვარემ იგრძნო სუსხი განთიადის,

გააჟრიალა,

აიბურძგნა,

აშალა სხივები სხეულიდან...

დიდებული მზე დჰნათოდა დედამიწას.

 

1956

 

 

 

 

 

* * * 

 

ღამე...

ღამე შეპარულა ქოხში.

ბუხარში ცეცხლი ჩამქრალა და ნაკვერჩხალი ბჟუტავს.

პატარა ჭრაქზე ალი ბარბაცებს, —

უნდა გადმოვიდეს ჭრაქიდან.

ხის ტახტზე წევს მოხუცი ქალი .

მისი ნათელი თვალები ბარბაცებენ,—

უნდათ გადმოვიდნენ ბუდეებიდან.

შავი კატა ნაცარში გაწოლილა —

უძრავი თვალებით შესცქერის მოხუცს.

ჭრიჭინობელა არ ისვენებს.

ქოხი გაგუდულა დუმილით.

გარეთ — სიბნელე.

ძაღლები ყმუიან საცოდავად

(ყოველ მკურნალს შეშურდებოდა ძაღლის ინსტინქტი),

სიკვდილმა გამოიღვიძა ბნელ საუფლოში,

კრიალა ზეცა გადმოიარა.

ფეხს აბიჯებდა ვარსკვლავებზე

და ზეციდან ცვიოდნენ ვარსკვლავები, —

ზოგი დაბიჯებით, ზოგიც შიშით —

ცვიოდნენ ვარსკვლავები.

ძაღლები ყმუოდდნენ საცოდავად,

შიშისმომგვრელად.

ქოხებში დუმილი სამარისებური.

ქოხებიდან ბოლი ამოდიოდა,

როგორც ღამის სუნთქვა.

სიკვდილმა იხმო გრიგალი მრავალფრთიანი

და უბრძანა:

გაეღო კარი პატარა ქოხს.

გრიგალმა მძლავრად შეარხია ბოროტი ფრთები.

გაქანდა გრიალით,

და მას დაედევნენ ტოტები ხეთა,

და მას დაედევნენ ნორჩი ხეები,

და მას დაედევნენ მინდვრები,

ველები,

და მან მიაღწია პატარა ქოხს.

მაგრად შეანჯღრია კარები ქოხის,

(როგორც ლოთმა მამინაცვალმა),

და ააკრა კარები კედელს.

სიკვდილმა შეაბიჯა ქოხში,

როგორც მორიელმა,

და მიაპყრო თვალები მოხუცის დახურულ თვალებს.

და გაიღო მოხუცის თვალები, როგორც კარები.

და სიკვდილმა შეაბიჯა შიგ.

სიკვდილმა ჩააქრო

ორი მბუტავი ჭრაქი თვალების

და გარეთ გამოვიდა

და მაგრად მოიხურა თვალების კარები.

სოფელში აღარ ყმუოდნენ ძაღლები.

გრიგალიც ჩადგა.

ხეებს და ველებს ეძინათ მშვიდად.

ეძინა სიკვდილს

 

 

 

 

 

* * *

 

მე შემოდგომის ბაღში ვიყავი,

მე მოვისმინე ფოთოლთ იგავი,

მე შემოდგომის ბაღში ვიყავი,

მე შემოდგომა ვიყავ იგივე.

 

1956

 

 

 

 

 

* * * 

 

გაზაფხულია! ყვავილები დარბიან ველად,

დასდევენ ბავშვებს, გაურბიან ბავშვები ყვავილს,

პატარა ბავშვებს ყვავილები იჭერენ ხელად, —

მერე ყვავილებს წყვეტენ ბავშვები,

რომ დააღწიონ ყვავილებს თავი.

გაზაფხული და ყვავილები ეღვრებათ ხმაზე,

ერთად შეგროვდნენ, წამოიწყეს სიმღერა ლაღი...

აი, გაუწყდათ გაჭიმული სიმღერა შუაზე,

სიცილით კვდება ყაყაჩო და ზამბახი ბაღის.

ჰოი, ბავშვებო, რა კაგრნი ხართ, რა ძვირფასები!

მე თქვენ მიყვარხართ სიყვარულით დაუზარელით,

თქვენი ლხენანი სიხარულით კვლავ აღმავსებენ,

როგორც პირველად მახარებდნენ სკოლის ზარები.

მე მიყვარს თქვენი უსინდისო გამბედაობა,

პატიოსანი მიყვარს ზოგჯერ თქვენი სიმორცხვეც,

თავს არ შეგაწყენთ, სიტყვას ძნელად აღარ გავაბამ,

მაშ, მომისმინეთ, თქვენმა სიცოცხლემ:

იცოცხლეთ დიდხანს ბედნიერად და უდარდელად,

წრფელი ხალისი ნურასოდეს დაგეკარგებათ,

თქვენს დანახვაზე ჩემთვის მუდამ გამოდარდება,

თუ ერთ თხოვნასაც ამისრულებთ, ჩემო კარგებო,—

გაიზარდეთ და სამუდამოდ დარჩით ბავშვებად!....

 

1957

 

 

 

 

 

* * *

 

სახეზე მომეჩრდილა თამბაქოს კვამლი ,

ქაღალდზე ასოები წაწვნენ მოთიბული თავთავებივით,

ფიქრმა დღე გუშინდელი მოინახულა გავლით,

და ლექსი ჩაითვალა გათავებულად.

 

გუშინ შუანა თითით ვერ გავხვრიტე „ყაზბეგის“ ცარიელი ყუთი.

 

და გული მომივიდა, როგორც მომდიოდა,

შარვალზე დადიოდა უთო,

როგორც ახალდაგებულ ასფალტზე ტრაქტორი დადიოდა.

 

ვარაზის ხევის ამოვსებას, როგორც იქნა, ბოლო მოეღო,

თბილისს მოემატა ახალი ქუჩა,

თბილისში მშენებლობას კარგი პირი უჩანს.

 

იქნება დაანგრიონ ჩვენი სახლიც

და ახალი ბინები დაგვირიგონ,

სიხარულით კედლებს თავს ვახლი,

მასალას მივცემ სატირიკოსს.

 

ღმერთო ჩემო, ეს ქვეყანა როგორ აირია,

ეხლა ცხოვრება სულ სხვანაირია,

ცხოვრება შარია,

ცხოვრება შაირია.

 

1957

 

 

 

 

 

* * *

 

თქვენ, ქალბატონო,

ტრამვაიში როცა ადიოდით,

ჩემსკენ უნაზესად მოაბრუნეთ თავი

და ტუჩებიდან გადმოგივარდათ ღიმილი ალისფერი.

ტრამვაი დაიძრა და თან წაგიტანათ თქვენ.

ღიმილი დარჩა ქუჩაში დაგდებული.

ყველა მიეტანა დაგდებულ ღიმილს.

ყველა მიიჩნია იგი თავისად...

მე კი,

რომლსაც მეკუთნოდა ღიმილი თქვენი,

ვიდექი მარტო —

ბოძზე მიყრდნობილი —

და ვიღიმებოდი.

 

1957

 

 

 

 

 

* * *

 

გიხაროდეთ! მე მოვალ, გიხაროდეთ! მე მოვალ და მოვიტან... 

მე მოვიტან დიდს, უმშვენიერეს, უფაქიზეს, უნაზეს, 

უსათნოეს, უხმაურო, იდუმალ სიკვდილს. 

ეს იქნება დიდი და იდუმალი შემოდგომა.

ჰაერი გაიჟღინთება სიკვდილის უფაქიზესი სუნთქვით.

ნელა და მწუხარედ დაეშვებიან ფრინველები დაღვრილ ზეციდან, 

მიაშურებენ სევდიან ბუდეებს და ნელა და იდუმალებით 

გადავლენ ყოფნიდან არყოფნაში. სამყაროში მიიძინებს ყოველი. 

ვარსკვლავები თანდათან დაკარგავენ ელვარებას, 

ვარსკვლავები თანდათან გაშავდებიან და დაეშვებიან 

დედამიწაზე ღამედ. იდუმალებით სავსე და სისავსით იდუმალი

კეთილი და სულელი მთვარე დაიწყებს დნობას.

ადამიანი გახდება სათუთი და ამაღლებული.

ადამიანი ისწავლის უნაზეს ამბორს.

აღარ იქნება ბოროტება და სიკეთე. 

სამყარო იქცევა სიყვარულად. 

მხეცნი და ნადირნი, 

უსიერ ტყეების, გამოვლენ ტყეთაგან უსიერთა 

და საცოდავი ღმუილით მოადგებიან ადამიანებს.

ადამიანი თოფს არ გამართავს 

და მხეცნი, ნადირნი აავსებენ ადამიანთა 

სამყოფელს,

როგორც შებინდებისას შინაური პირუტყვი. 

ადამიანი იგრძნობს სიკვდლის მოახლოებას

და სევდიანად ესიამოვნება ეს მოახლოება.

ადამიანი ფეხქვეშ გაუწვება სიკვდილს 

და ეამბორება მის ფეხებს,

როგორც ძაღლის რძიანი ლეკვი თავის საყვარელ პატრონს. 

ადამიანი მიიძინებს ნელა და სიყვარულით. 

სამყაროში მიიძინებს ყოველი.

აღარ იქნება ადამიანი, აღარ იქნება სულიერი

და მზესა და მთვარეს დაეკარგებათ ნათების ხალისი.

ისინი აღარ ამოვლენ აღარასოდეს და იქნება უკუნი მარადი.

ეს იქნება დიდი, უმშვენიერესი, უფაქიზესი, უნაზესი,

უსათნოესი, უხმაურო, იდუმალი სიკვდილი. 

ეს იქნება დიდი და იდუმალი შემოდგომა. 

გიხაროდეთ! მე მოვალ.

გიხაროდეთ! მე მოველ!

 

1957

 

 

 

 

 

* * *

 

იცით თუ არა, ვინა ვარ მე?

არ იცით? — გაცოდინებთ! შეგაგნებინებთ!

უპირველეს ყოვლისა, მე ვარ ადამიანი, ეს თქვენ იცით,

შემდეგ კი პოეტი — თქვენ ესეც იცით, 

თქვენ იცით, ვინ ვარ მე,

მაგრამ თქვენ შეიძლება არ იცოდეთ, როგორი ვარ მე.

გაინტერესებთ, როგორი ვარ მე გარეგნულად?

მაშინ დაივიწყეთ ჩემი საყოველთაოდ გავრცელებული 

სურათი, რომელიც იყიდება ყოველ მაღაზიაში

და ყველა კიოსკში, რომელიც კიდია ყველა კინოში 

და ყველა რესტორანში.

თუ გაინტერესებთ, როგორი ვარ მე გარეგნულად,

გირჩევთ წაიკითხოთ ჩემი ნაწარმოები —

„როგორი ვარ მე გარეგნულად“.

რაც შეეხება ჩემს პოეტობას, უნდა მოგახსენოთ შემდეგი:

ერთადერთი მოქმედი პოეტი გახლავართ,

მე ისე ვიმორჩილებ ქართულ სიტყვას,

როგორც ლექსის კითხვის დროს საკუთარ ხმას.

დანარჩენს მოგახსენებენ ჩემივე ლექსები,

ისინი მეტყველებენ ნათლად და ხსნილად.

გარეგნობის გარდა გამაჩნია მე ხასიათიც.

როგორი ვარ მე?

 

1957

 

 

 

 

 

* * *

 

ამ ეპოქაში, ამ ტექნიკის გაქანებაში, 

როდესაც ყოველი მოქალაქე 

ჯიბიდან ამოიღებს წყალბადის ასანთს,

გაჰკრავს და უდევრად და მოუკიდებს,

თქვენთვის ჯერ უცნობ სიგარეტს ,,ნეპტუნს“,    

ტრამვაი იგი ცოდვაა ძლიერ.

იგი სამუდამოდ ჩამობრძანდება ლიანდაგებიდან

და გრძელ ბოსელში კამეჩებთან ერთად მიირთმევს თივას 

და მე მეცოდება ტრამვაი იგი 

და მე მევსება თვალები ცრემლებით

და მებადება სათუთი აზრი:

შევქმნა ტრამვაიზე ლექსი და სიმღერა

ისეთი სიყვარულით, ისეთი სითბოთი,

როგორც უმღერიათ წინაპრებს ჩემსას იმ შავ კამეჩზე, 

აღზევანიდან რომ ზიდავდა ბროლივით მარილს.

დავდივარ ქუჩაში და შევყურებ ზეცას,

შევყურებ მთვარეს, რომელიც დადის, და ვარსკვლავებს,

რომლებიც ვერ დადიან,

და მიკვირს სიმშვიდე მათი,

და მომწონს სიმშვიდე მათი, 

და მიყვარს სიმშვიდე მათი,

და მშურს სიმშვიდე მათი

შურით უნაზესით და უფაქიზესით,

მე ამ დროს ძალიან, ძალიან საყვარელი ვარ, 

ერთი საიდუმლო მინდა გაგიმხილოთ,

ოღონდაც ჩუმად, არვინ გაგვიგონოს.

იცით რა გითხრათ! მე არა მარტო მაშინ, 

არამედ საერთოდ ძალიან, ძალიან საყვარელი ვარ, 

მე გიჟი ვარ! მე ვარ მასხარა,

მე ვარ არლეკინი, 

ჩუმად...

 

1957

 

 

 

 

 

ჩემი მაგიდის წიგნი

 

ქალაქი ჩემთვის წიგნია —

სქელტანიანი,

ეპოქალური და მოსაწყენი.

ეს წიგნი დასტამბულია მაღალხარისხოვან ასფალტზე;     

პროსპექტი — ერთი ნაწილია ამ წიგნის, — 

ეს წიგნი შედგება სამი ნაწილისაგან.

ქუჩა — თავია ამ წიგნის, —

ეს წიგნი შედგება მრავალი თავისაგან,

შესახვევი — ქვეთავია ამ წიგნის, —   

ეს წიგნი შედგება უამრავი ქვეთავისაგან. 

ჩიხი — ეპიგრაფია ამ წიგნის, —

ეს წიგნი შედგება მრავალი ეპიგრაფისაგან.

მოედნები — ცარიელი დაგილებია ამ წიგნის,

ბაღები — ამ წიგნის თავების მხატვრობაა,

მიწა და ზეცა — ყდებია ამ წიგნის.

ეს წიგნი შედგება დაახლოებით 700.000 სტრიქონებისაგან,

ეს სტრიქონები არ არიან ერთმანეთთან გარითმულნი,

მაგრამ მკაცრი აუცილებლობით არიან დაკავშირებულნი ერთმანეთთან.

ამ წიგნის უხილავი ავტორი ყოველდღე შლის სტრიქონებს,

მთელ თავებს, ქვეთავებს,

ეპიგრაფებს და წერს ახალს.

იგი წერს ძალიან ძნელად და ნერვების მომშლელად.

ადამიანები — სტრიქონებია ამ წიგნის.

მახსოვს, დავდიოდი ამ ქალაქში პატარა ბავშვი

და ვკითხულობდი თვალებით ქალაქს,

და დავატარებდი ფეხებს ამ ქალაქში 

ნელა და შეჩერებით,

როგორც ,,დედაენის“ სტრიქონებზე ნელა და შეჩერებით

დავატარებდი თითებს.

 

მე ღმერთმა მომისაჯა ამ წიგნის ყოველდღე კითხვა;

ეს წიგნი მე ახლა ზეპირად ვიცი

და მაინც ვიწყებ თავიდან მის კითხვას,

ზერელედ დავატარებ თვალებს ქალაქში;

მე ახლა არ მჭირდება მის წასაკითხად

ფეხების ტარება, როგორც თითების,

მე შემიძლია, ვიჯდე სახლში და ეს წიგნი წარმოვთქვა 

ზეპირად;

მე ასეც ვიქცევი ზოგჯერ გუნებაში.

 

იცით რა წერია ამ წიგნში?! 

ეს წიგნი იწყება იმით,

რომ გათენდა მოსაწყენი დილა და დაიწყო ცხოვრება, 

ეს წიგნი მთავრდება იმით, 

რომ გაიარა მოსაწყენმა დღემ

და დადგა მოსაწყენი ღამე.

 

ბოლოს ავტორი გვაძლევს მამაშვილურ დარიგებას,

წავიდეთ სახლში და დავიძინოთ,

რათა აღვიდგინოთ ენერგია,

რადგან ხვალ ხელახლა მოგვიხდება ამ წიგნის კითხვა.

 

ვინ დაწერა ეს დამტანჯავი წიგნი? 

ვინ არის ამ წიგნის იდუმალი ავტორი?

ვინც უნდა იყოს, ეს სულ ერთია, 

მე ვიცი, რომ იგი იტანჯება თავად,

იგი დატანებულია ამ წიგნის ყოველ სტრიქონში,

მისი გული ტანჯვით ფეთქს, 

ამ გულის ფეთქვა სუნთქვაა ამ სტრიქონების,

ამ სუნთქვას ჰქვია ამ ქალაქის ცხოვრება.

მე ღმერთმა მომისაჯა ამ წიგნის ყოველდღე კითხვა.

ეს წიგნი ჩემი მაგიდის წიგნია.

 

1957

 

 

 

 

 

ტრამვაი

(რექვიემი)

 

ეძღვნება სახელურიან ტრამვაის

 

შენ გამოგაღვიძებენ ალიონზე,

დაგალევინებენ უგემურ სითხეს,

მყრალსა და მათრობელს,

ქალაქის თავზე ბადესავით გასროლილ მავთულებს

შენ ეხები ფრთით ერთადერთით

და იდუმალით იმუხტები ელექტრონებით...

და შენ ცახცახით ერთვი სამყაროს,

სხეულში გივლის ჟრუანტელი გამოღვიძების,

სხეულში გივლის ჟინი ხეტიალის,

თითქოს დასცალე ვეებერთელა ბორჯომის ბოთლი.

ამ დროს ქუჩებში სიმშვიდეა და არის სიცივეც,

ამ დროს ქუჩებში ,,სინათლეა დღის“

და არ არის ნათელი დღის,

ამ დროს არ არის ქუჩებში ხალხი,

არის მილიციელი მხოლოდ,

რომელიც წუხს, რომ ვერ იყენებს

თავის უფლებებს.

ქუჩაში არის მეეზოვე, რომელსაც სძინავს

და ხვეტავს ქუჩას,

ცოცხი ეხება დავარდნილ ფულს

და იდუმალი სხივები ფულის 

აწუხებს თვალებს მზის სხივზე მეტად

და მეეზოვე დააჭყეტს თვალებს...

მაღაზიასთან თვლემს დარაჯი,

მოხუცი კაცი

და ეზმანება ფეხსაცმელი № 90,

ვიტრინაში რომ დაყუდებულა.

 

შენ ამ დროს იწყებ სიარულს შენსას,

მიდიხარ ნელა და ჩერდები “გაჩერებასთან“,

სადაც გელოდება მოქალაქე რამოდენიმე,

შენ იხვეჭ მათ და განაგრძობ გზას.

 

თანდათან თენდება, 

თანდათან ამოდის მზე მანათობელი,

ქუჩები იტვირთება ხალხით და ტრანსპორტით.

“გაჩერებებთან“ ჩერდებიან მოქალაქენი

და მოუთმენლად გელიან შენ.

შენ “გაჩერებებთან“ ჩერდები ბარბაცით,

მთვრალი და მშიერი, შენ ფართო ფერდებით შთანთქავ ხალხს,

გერევა გული და გადმოანთხევ პირიდან მერე,

შენ თითქოს პირიდან ბადებ ადამიანებს,

როგორც პრეისტორიული, ლეგენდარული,

გიგანტური ხრტილოვანი ცხოველი.

 

შენ ხარ შემდგარი ლიანდაგებზე,

არ გაქვს უფლება გადმოხვიდე ლიანდაგიდან,

შენ დაეხეტები ქალაქში მტვრიანში,

შენობებიდან შენობებამდე, მაღაზიებიდან მაღაზიებამდე.

ქუჩებიდან ქუჩებში... შენ ჩერდები ,,გაჩერებებთან“,

სადაც ყოველთვის ჩერდებიან მოქალაქენი, 

სადაც ზოგჯერ გაჩერებულია საათიც.

ადამიანები მოძრაობენ ქუჩებში,

რადგან ქუჩები დგანან.

ადამიანები დგანან შენში,

რადგანაც დადიხარ შენ.

ქუჩებში დაწყებული ცხოვრება გრძელდება შენში.

შენა ხარ ქუჩა მოარული!

შენ ცხოვრობ ცხოვრებით შინაგანით,

შენში ხდება ამბავი მრავალი,

შენში წყდება მრავალი ბედი,

შენში იკვებება ქურდი თითოსანი,

შენში ნათლდება დოცენტი უვიცი,

შენში ეხება ადამიანი ორი, 

შეხებით ,,შემთხვევით“

და ვერ შეხვდებიან ერთმანეთს სიკვდილამდე.

შენში შიშვლდება ნერვები, როგორც სიმები გიტარის,

შენში გრძნობენ ფეხებს, როგორც გულს,

შენში აჯარიმებენ მგზავრს უბილეთოს,

რომელსაც არა აქვს ბილეთის ფული

და შენ განიცდი ამას ყოველივეს,

მთელ ამ სიმძიმეს განიცდი შენ 

და გატანჯული გარბიხარ, გარბიხარ,

და დაიგმინებ შესახვევში —

გმინვით შესაბრალით და ამაზრზენით.

 

და ხდება ასეც:

შენ მიექანები ბრმა გაქანებით და დამაბრმავებელი,

როგორც ნაკვალევი, ლიანდაგები, გრჩებიან უკან

და თავს საკუთარს გადაურბენს ბორბალი ყოველი,

ბორბალი ყოველი ჭყლეტს თავს საკუთარს.

ამ დროს მოქალაქე, რომელსაც ეჩქარება

და ეზარება ფეხით სიარული,

შეეცდება მოგექცეს გვერდზე 

და არაგეომეტრიული თვალი მისი უშვებს შეცდომას

და მოქალაქე ბორბლების ქვეშ ექცევა უმალ

და მიზეზივით დაიხვევენ ბორბლები მოქალაქეს.

შენ ამ დროს ამსუბუქებ საკუთარ თავს,

შენ ბამბად იქცევი ვეებერთელად,

მაგრამ მოქალაქისთვის შენ ხარ მეტალი,

ცივი და უმძიმესი

და, ცოცხალ ხორცზე ბორბლებით შემდგარი,

შენ დაფლეთ ხორცსა და დატკვერ ძვლებს...

ქუჩაში უეცრად ჩერდება მოძრაობა,

გარს გეხვევიან ადამიანები და ხმაურობენ,

ცნობისმოყვარეობა მათი გიწვება ბორბლებთან.

შენ ამ დროს გინდა ამოხტომა ლიანდაგებიდან,

შენ გინდა, რომ დამალო ნომერი შენი 

ისე, ვით კაცმა გვარი საკუთარი,

რომელსაც იცნობდნენ როგორც პატიოსანს

და დანაშაულზე წაასწრეს უცებ.

თანდათან იშლება ხალხი და ტრანსპორტი,

მოქალაქენი და მანქანები იცავენ წესებს.

შენ მიდიხარ ნელი და სევდიანი ხმაურით

და ლიანდაგებზე ტოვებ სისხლს, როგორც საკუთარს.

და ხდება ასეც:

უეცრად შეჩერდები

და ურმის გვერდით აღმოჩნდები სრულიად შემთხვევით,

რომელსაც უბია სახრესავით დაგრეხილი შავი კამეჩები.

შენ შემოგხედავენ კამეჩები წყლიანი თვალებით, 

შენ შემოგხედავენ კამეჩები,

როგორც შენ უყურებ ტროლეიბუსს,

ტროლეიბუსი — ავტობუსს,

ავტობუსი — ავტომობილს.

შენ ამ დროს წითლდები,

შენ ამ დროს გრცხვენია,

შენ დარცხვენილი განაგრძობ გზას

და უკან გრჩება შავი კამეჩები,

ვითარცა წარსული,

და წინ, გელანდება შავი კამეჩები,

როგორც მომავალი.

ხდება უარესიც;

თქვენ ხუთივე ერთდროულად ხვდებით ერთმანეთს

და უხერხულობა შეანელებს ნაბიჯებს წამით 

თქვენში იღვიძებს ხუთი გრძნობა ადამიანის

და კიდევ რაღაც გრძნობა მეექვსე, გრძნობა მეტალის,

რომელიც არის გრძნობა უსახელო.

ამ გრძნობამ ლამის იფეთქოს ცრემლებად.

და თქვენ გაურბიხართ ერთმანეთს საჩქაროდ.

და შენც გარბიხარ, გარბიხარ, გარბიხარ 

და გინდა, გინდა, ძალიან გინდა

ლიანდაგებიდან ამოსხლტე უცებ,

შეასკდე ბოძს 

და თვითმკვლელობით დაამთავრო სიცოცხლე შენი.

 

ასე ეხეტები შენ მთელი დღე–ღამე,

ბოლოს ღამდება და დაქანცული შინისკენ მიემართები.

ამ დროს ქალაქი ისეთია, როგორც გათენებისას.

მხოლოდ ქუჩაში არ არის მეეზოვე.

 

შენში ამ დროს არის კონდუქტორი,

რომელიც არის ,,ტელოგრეიკაში“.

,,ტელოგრეიკა“ აღმოხეთქილს ვერ მალავს ძუძუებს

და უსაშველო თეძოები ვიწრო სკამზე ვეღარ ეტევა

და შენში ამ დროს მოქალაქეც,

რომელიც დამთვრალა და ჩასძინებია

და მეოთხეჯერ უვლის ქალაქს.

კონდუქტორს არ უნდა, რომ ეძინოს იმ მოქალაქეს.

ბოლოს და ბოლოს შენ შედიხარ ,,ტრამვაის პარკში“.

შენ ფრთას ერთადერთს დაკეცავ და გამოეთიშები,

გამოეთიშები სამყაროს ულევს, 

თითქოს დასცალე ვეებერთელა ბორჯომის ბოთლი

და დაეყუდები ლიანდაგებზე და დადუმდები.

შენ აღარა გრძნობ სამყაროს მაშინ,

შენ მაშინ საკუთარს სხეულს გრძნობ მხოლოდ,

სხეულს დაბერებულს, ფილტვებს დასუსტებულს,

თვალებს დავსილს და მუხლებს დაქანცულს 

და შენ გრძნობ კიდევ ფერს საკუთარს, ვერგახუნებულს,

შენ გინდა, დაღლილს, გადმოხვიდე ლიანდაგებიდან 

და წამოწვე, როგორც კამეჩი,

მაგრამ ვალად გდევს იდგე ფეხზე გათენებამდე

და თვლემდე ასე.

შენ დგახარ ფეხზე გათენებამდე,

თვლემ და გეზმანება 

ის დღე, როდესაც შენ პირველად შეგაყენებს ლიანდაგებზე —

ძლიერი, სველი და ფერადი ფერდებით.

ის დღე, როდესაც შენ პირველად გიხილა ქალაქმა 

ლიანდაგებზე ამაყად მქროლი,

რომელიც ყურაღებას არ აქცევდი ვრცელ აღტაცებას 

და ქედმაღალი იყურებოდი მაღლა და პირდაპირ,

შენ გეზმანება დიდი ქალაქი,

ბევრი ხალხი და დიდი მოძრაობა.

შენ გეზმანება კამეჩები და ავტომობილი,

კამეჩები შემდგარან ავტომობილზე და დაგდევნებიან 

და მოგბღავიან კამეჩები და ავტომობილიები

ბღავილით შესაზარით,

შენ გეზმანება დარაჯი მაღაზიის,

მოხუცი კაცი,

რომელსაც ეზმანება ფეხსაცმელი № 90

ვიტრინაში რომ აყუდებულა.

შენ გეზმანება, რომ გიახლოვდებიან ფეხები გადაჭრილი

და გევედრებიან მუხლების ცახცახით

რისთვის დაგვაშორე საყვარელ სხეულს,

რისთვის დაგვყარე ობლად უბედურნი.

ო, აწი რაღას დავეყრდნოთ ჩვენ.

იგი იყო მეგობარი ერთადერთი ჩვენი და

ო, გევედრებით დაგვიბრუნე სხეული ჩვენი.

შენ გეზმანება, რომ გიახლოვდება სხეული უფეხებოდ

და გევედრება სხეული იგი ცხარე ცრემლებით —

რისთვის დამაშორე საყვარელ ფეხებს,

ო, რისთვის დამაგდე ობლად უბედური,

ო, აწი რაღას დავეყრდნო მე.

ისინი იყვნენ ჩემი ერთადერთი მეგობრები.

ო, გევედრები, დამიბრუნე ფეხები ჩემი,

თუ არა და, გამთელე მეც...

და ტანი იგი, სრულიად დამშვიდებით, გიწვება ბორბლებში,

შენ ამ დროს ცახცახებ და ოფლად იღვრები,

შენ იტანჯები ტანჯვით საზარელით

და ვეღარ უძლებ ტანჯვას ესოდენს.

და თვლემისაგან ერკვევი და გაახელ თვალებს;

სადღაც იკივლებს მატარებელი ჩქარი,

შენი შორეული სისხლი

და შენ სხეულში ამოიკვნესებს უკუნი...

სადღაც იკივლებს მატარებელი ჩქარი.

როგორც ქალი მშობიარე,

და ბადებს სისწრაფეს ცივ ლიანდაგებზე.

შენ ისევ ჩასთვლემ

და ამჯერად შენ გეზმანება

ვატმანი შენი,

მოხუცი კაცი

(პირველმა რომ გასწავლა სიარული ლიანდაგებზე),

რომელიც უკვე გავიდა პენსიაში.

მე ვიცი, გადიღალა და დაბერდა.

შენც გინდა იმ ვატმანივით...

ნუ დარდობ, ძმობილო!

შენ მალე გადმოგაბრძანებ ლიანდაგებიდან...

 

1957

 

 

 

 

 

* * *

 

შუა ზამთარია ახლა თბილისში, 

თბილისში ახლა შუა ბუხრის ზამთარია,

თბილისში ახლა თოვლი უნდა იყოს კანონით,

მაგრამ სადაა თოვლი, —

ქალაქი გაფენილია მზეში;

კიროვის პარკში გამოსულან პენსიონრები,

როგორც გაზაფხულზე, —

და ეფიცხებიან მზეზე.

და ეძებენ მიზეზს საუბრისას.

პატარა ბავშვები მოსულან დედებით

და დახტიან, როგორც კალიები... 

ეს გაზაფხულის დღეა ნამდვილი! —

ვითომ რით არ არის გაზაფხული?

გაზაფხულის დღეა ნამდვილი შუა ზამთარში!

პარკში დასეირნობს პოეტიც,

უღიმის მზეს და ეშმაკურად ფიქრობს:

ხომ არ გამოდგება რაიმე ამ მზიდან?

 

1959

 

 

 

 

 

თოვლი და ქალაქი

 

ქალაქი იყო ჩვეულებრივი:

ქუჩებით, ადამიანებით, სახლებით,

რომლებიც ერთმანეთს დაცილებულნი იყვნენ საჭირო

დისტანციით.

ზამთრის დღე იდგა ქალაქში.

დღე იყო შეუმჩნეველი,

როგორც ტრამვაის გაჩერებასთან მდგარი ხის შემდეგ 

მდგარი ხე.

არ იყო თოვლი.

არ იყო სიცივე.

არ იყო სითბოც.

ქალაქი იყო ისე ჩვეულებრივი,

რომ ვერ იფიქრებდი ქალაქზე ვერასგზით

უეცრად ქალაქში მოვიდა თოვლი...

ფიფქები იყო ძალიან ფართო.

ფიფქები იყო ძალიან ხშირი.

ფიფქებსა და ფიფქებს შორის აღარ იყო ადგილი 

ფიფქებისათვის.

ფიფქები იყო ძალიან მძიმე,

სიმძიმის გამო ძლივს იძროდნენ ფიფქები,

დიდი ცდისა და ტანჯვის შემდეგ

აღწევდნენ ასფალტსა და სახლებს.

ასეთი იყო თოვლი...

 

თანდათან შეიცვალა ქალაქიც;

ქალაქი აღარ იყო ჩვეულებრივი:

ქალაქის ქუჩებმა მიიწიეს ერთმანეთთან.

ქალაქის ქუჩებმა დაჰგმეს საჭირო დისტანცია.

ქალაქის ქუჩები შეერთდნენ ერთ ქუჩად.

ქალაქში იყო ქუჩა ერთადერთი.

 

სახლებმა დაჰგმეს საჭირო დისტანცია.

მიუჩოჩდნენ ერთმანეთს და გადაიზარდნენ ერთმანეთში

და ქალაქში იყო სახლი ერთადერთი.

ადამიანებმაც დაჰგმეს საჭირო დისტანცია, —

გადაიზარდნენ ერთმანეთში და გაერთიანდნენ ორ ადამიანად.

ქალაქში იყო ერთადერთი ქალი

და ქალაქში იყო ერთადერთი კაცი...

ქალაქში იყო ერთადერთი სახლი,

ქალაქში იყო ერთადერთი ქუჩა.

ეს ქუჩა შეიკუმშა, დაპატარავდა

და შეიპარა ამ სახლში იატაკად

და თან შეიტანა ამ სახლში

ერთადერთი ქალი და ერთადერთი კაცი.

ქალაქი გახდა ერთადერთი სახლი ორი ადამიანით.

ამ სახლში თოვდა;

ჭერიდან ეშვებოდა თოვლი იატაკზე.

ამ ოთახში თბილოდა სანეტაროდ.

ამ ოთახში იყო ორი ადამიანი.

და ამ ორ ადამიანს, ალბათ, უყვარდათ ერთმანეთი. 

 

1959

 

 

 

 

 

მყუდროება

(იუმორესკა)

 

სოფელში მამალი ყიოდა უდროო დროს.

მამალი ბოროტი იყო მეტად.

მამალი ყივილით არღვევდა მყუდროებას

და თავს აწონებდა დედალს.

 

მამლის პატრონი მამალმა გააბრაზა

და დაკლა პატრონმა 

და გლეხის ქოხი და გლეხის დარბაზი

სიხარულისაგან ათრთოლდა.

 

მამალი გლეხის ქალმა დამდუღრა, გაპუტა,

მამალი გლეხის ქალმა აქნა და გალანცა...

და გლეხის ბუხარი შუადღისას აფუტდა

და დარჩა კვამლი ზეცაში განავრცი.

 

ოჯახის წევრები ჩამოსხდნენ ჯორკოებზე

და ლობიოსფერი დაიდგეს სუფრა;

თითები ამოქმედდნენ, ვითარცა კოვზები 

და სუფრა სუფევდა უბრად.

 

საწყალი მამლისგან ძვლებიც არ დატოვეს

და სუფრა დატოვეს ბოლოს...

ოჯახის უფროსმა ჩიბუხი დატენა,

ჩიბუხი დატოვა ბოლმა. 

 

და გაქრა მამალი — მყივანი უდროო დროს.

მამალი ბოროტი მეტად.

სოფელში მშვიდად ეძინა მყუდროებას 

და აღარ ეძინა დედალს. 

 

1961

 

 

 

 

 

* * *

 

ტოტებში — როგორც თეთრი ჩიტები —

ცის ნაფლეთები ჩანან.

ტყის სიბნელეში დღე იჭვრიტება

და დღე საცაა ჩავა.

 

დღე ჩაესვენება და მოვა სიცივე, —

მოყვება შრიალი მძლავრი...

იქუხებს, იწვიმებს, იქუხებს, იწვიმებს

და წავა, ვითარცა მგზავრი... 

 

1961

 

 

 

 

 

 

* * *

 

დიდი მეფე იყავ, დემეტრე მეფე,

რომელმაც დაწერე ,,შენ ხარ ვენახი“,

ნეტავი ეს ჰანგები სად ამოკრიფე, 

რომ აღარ ასვენებს მღვდელს და მენახირეს.

 

ნეტა ვინ მიგაჩნია დიდებულს ვენახად,

ვენახის სადარი სად ნახე უფალი!

ჰანგებით დასხმული ვენახი შენა ხარ,

შენა ხარ ვენახი უფალზე უფრორე.

 

შენ, ბერად შემდგარი, მონასტერს ბარდები, 

შენ ბერად შემდგარი, საკანში ბერდები

და შენ გელანდება ვარდების ბარდები, 

ვედრებით ბერდები, ბერდები ვედრებით.

 

1963